یادی از حافظ
خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی، از بزرگترین شاعران نغزگوی ادبیات فارسی است.
حافظ در
اوایل قرن هشتم ه.ق- حدود سال 727- در شیراز دیده به جهان گشود. پدرش بهاءالدین، بازرگان و
مادرش اهل كازرون بود. پس از مرگ پدر، شمس الدین كوچك نزد مادرش ماند.
"محمد" که از کودکی قرآن را از بَر کرده بود، سَرنام "حافظ" را مانند دَه ها کَسِ زمانِ خود بدست آورد.
چرا که بیشینه یِ کودکانِ بین 8 تا 12سال به از بر کردنِ همه یِ قرآن خو گرفته بودند.
در نخستین عشقِ نوجوانی اش "شاخِ نبات" ناکام میماند. در 20سالگی با چکامه ها و غزلیاتِ
خود توجه پادشان و بزرگانِ دوره یِ خود را جلب کرده و در شاخه های: فقه ، حکمت ، عرفان
، مذهب ، معارف و دانشهای گوناگون و از برداشتنِ قرآن با 14 روایت، چیره دست بود.
آوازه یِ وی بخاطردانش و بینش ِ فراوانش در همه یِ ایران و هند و عراق پیچیده بود و این شناختِ
همگانی، تنگ نظری و حسادتِ ملایان و علما و فقها را در بر داشت. از آن سو حافظ بیش از پیش
به نادانی و خشکه مذهب بودنِ فقها و بی مایه بودنِ دانشِ علما پی میبرد و از اندیشه و مذهبشان فاصله میگرفت
*********************
دور شو از برم ای واعظ و بیهوده مگوی * من نه آنم که دگر گوش به تزویر کنم
*********************
و همانگونه که از باورها و عقایدِ پیشینش دوری میگرفت، بدنبالِ اندیشه ای جاگزین میبود و
با شناختِ اندیشه یِ جایگزین، بیان میکند که دَر های معنی برویِ وی باز شده :
*********************
اول ز تحت و فوقِ وجودم خبر نبود * در مکتبِ غمِ تو چنین نکته دان شدم
آن روز بر دلم در ِ معنی گشوده شد * کز ساکنانِ درگهِ پیر ِ مغان شدم
*********************
واژه یِ "مغ" به آدمی اَوستایی و یا پیشوایِ آیینِ اوستا گفته میشود و آرمان از "پیر ِ مغان"
همان اَشو زرتشت است :
*********************
بر دلم گَرد ستم هاست خدایا مپسند * که مکدر شود آیینه یِ مهر آیینم
بنده یِ پیرِ خراباتم که لطفش دائم است * وَر نه لطفِ شیخ و زاهد، گاه هست و گاه نیست
*********************
تاریخ نگاران بر این باورند که حافظ از 40سالگی پیرو آیینِ اوستا و زرتشت شد :
*********************
چِل سال پیش رفت که من لاف میزَنم * کز چاکرانِ پیر ِ مغان، کمترین منم
منم که گوشه یِ میخانه خانقاهِ من است * دعای پیرِ مغان وِردِ صبحگاهِ من است
حافظ جنابِ پیرِ مغان جایِ دولت است * من ترکِ خاکبوسی این در نکنم
گَر مَدَد خاستم از پیر مغان عیب مکن * شیخِ ما گفت که در صومعه همَت نبود
مریدِ پیرمغانم ز ِ من مَرنج ای شیخ * چرا که وعده تو کردی و او بجا آورد
*********************
در خراباتِ مغان نورِ خدا میبینم * این عجب بین که چه نوری زِ کجا میبینم
از آن به دیرِ مغانم عزیز میدارند * که آتشی که نمیرد همیشه در دلِ ماست
**********************
جا دارد از "محمدِ گل اندام" بگویم، که از هم شاگردان و مریدانِ حافظ بوده و کسی بوده که غزلیاتِ
وی را گِردهم آورد و سپس به چاپ و نشر رسانید . محمد گل اندام در پیش آغاز ِ غزلیات حافظ،
معروف به "دیباچه یِ جامعِ دیوان" از حافظ به فرنامِ "شهید" یاد میکند که در پیِ فتوایِ فقها به قتل رسید .
*********************
گر پیر مغان مرشد من شد چه تفاوت * در هیچ سَری نیست که سِرّی ز خدا نیست
در صومعه زاهد و در خلوت صوفی * جز گوشه یِ ابرویِ تو محرابِ دعا نیست
اِی چنگ فرو برده بخونِ دلِ حافظ * فکرت مگر از غیرت، قرآن و خدا نیست
*********************
زاهد مشو از بازیِ غیرت زِنهار * که رَه از صومعه تا دِیر مغان این همه نیست
سالها دل طلب جام ِ جم از ما میکرد * وانچه خود داشت ز بیگانه تمَنا میکرد
مشگل خویش بر پیرِمغان بُردم دوش * کو بتائیدِ نظر حلَّ ِ معمّا میکرد
*********************
در خانقه نگنجد اسرار ِ عشقبازی * جامِ می مغانه هم با مغان توان زد
درویش را نباشد برگِ سرایِ سلطان * مائیم و کهنه دَلَقی کآتش در آن توان زد
*********************
یورش و کشتار ِ ایرانیان بدستِ خون خوارانِ تازی از چِشم ِ حافظ دور نمانده :
**********************
شهریاران بود و خاک مهربانِ این دیار * مهربانی کِی سرآمد، شهریاران را چه شد
بر تختِ جم که تاجش مهراب ِ آفتاب است * همت نگر که موری با آن حقارت آمد.
و اما در پایان . . . :
**********************
چه خوش گفت جمشید با تاج و گنج * که یک جو نیرزَد سرایِ سِپنج
بیا ساقی آن آتش ِ تابناک * که زردشــــــــــــت میجویدش زیر ِ خاک
بمَن دِه که در کیش ِ رِندانِ مست * چه آتش پرست و چه دنیا پرست
بیا ساقی که آن بکر مستورِ مست * که اندر خرابــــات دارد نشست
بمَن دِه که بد نام خواهم شد * خرابِ مِی و جام خواهم شـــــــــــــــد
همه جای ایران سرای من است